Wat is Fentanyl?
Fentanyl (ook wel ‘Abstral’, ‘Instanyl’, ‘Durogesic’) is een sterke pijnstiller. In Nederland wordt fentanyl vrijwel alleen als medicijn gebruikt. Maar in het buitenland gebruiken mensen het veel vaker ook als drug.
Mensen die veel pijn hebben kunnen van de dokter soms fentanyl krijgen. Dit gebeurt bijvoorbeeld na operaties of een hartaanval. Maar ook bij kanker, verwondingen of als mensen dodelijk ziek zijn en veel pijn hebben.
Een dokter kan fentanyl geven in verschillende vormen. Bijvoorbeeld als pleister, injectie, tabletten of neusspray.
In andere landen wordt fentanyl soms als drug gebruikt om ‘high’ te worden of met andere drugs gemengd (versnijden). Het wordt in bijvoorbeeld Amerika of Oost-Europa gemengd door heroïne. In Nederland gebruikt bijna niemand fentanyl voor de prettige effecten. Zo goed als iedereen in Nederland die fentanyl gebruikt, krijgt het als medicijn.
Wat is ‘tranq’?
Er is veel in het nieuws geweest over de ‘zombiedrug’ die ’tranq’ wordt genoemd. Het gaat hier om een mix tussen fentanyl en xylazine. Xylazine is een verdovend middel dat wordt gebruikt om dieren te verdoven. Xylazine is een stuk goedkoper dan fentanyl. Als iemand het veel gebruikt, kunnen er op het lichaam gevaarlijke wonden ontstaan. Ook is een overdosering gevaarlijker, omdat de medicijnen die dat normaal tegengaan, niet werken bij xylazine.
Voor zover bekend gebruikt niemand in Nederland xylazine, en is het vooral in de Verenigde Staten een probleem.
Hoeveel mensen gebruiken fentanyl in Nederland?
De Nederlandse dokters gaven in 2023 aan 106.600 mensen fentanyl1 Dit blijkt uit de cijfers van Zorginstituut Nederland. . Deze hoeveelheid schommelt al jaren tussen de 110.00 (2014) en 115.000 (2021). Het gebruik van fentanyl is dus vrij stabiel in Nederland2 Dit blijkt uit de cijfers van de Stichting Farmaceutische Kerngetallen.
Er zijn geen cijfers van mensen die fentanyl gebruiken die niet van een dokter komt. Waarschijnlijk is deze groep gebruikers zeer klein.
Werking van fentanyl
Fentanyl werkt niet voor iedereen hetzelfde. Mensen die dit medicijn gebruiken kunnen dus allemaal net iets anders ervaren. Dit is bij veel medicijnen zo.
Mensen die fentanyl gebruikt hebben merken een sterke pijnstilling. Fentanyl zorgt er namelijk voor dat de pijn niet of minder goed aankomt in de hersenen. Iemand kan zich ook rustiger, duf en iets blijer (euforisch) voelen.
De effecten van fentanyl lijken een beetje op die van de drug heroïne. Dat is ook de reden dat het in sommige landen door heroïne wordt gemengd.
De werking van fentanyl lijkt ook op die van andere medicijnen, zoals oxycodon of morfine.
Bijwerkingen van fentanyl
Ieder medicijn heeft bijwerkingen. De veel voorkomende bijwerkingen van fentanyl zijn voor de meeste mensen:
- Sufheid of slaperigheid
- Duizeligheid
- Hoofdpijn
- Benauwdheid of niet goed kunnen ademen
- Slaapapneu: kort stoppen met ademen tijdens het slapen
- Misselijkheid, buikpijn en overgeven
- Verstopte darmen, niet of moeilijk kunnen poepen
- Niet (goed) kunnen slapen
- Verwarring
- Minder emoties voelen
> Lees hier meer over de bijwerkingen van fentanyl
Risico’s
Het grootste risico van fentanyl is een overdosering (vergiftiging). Bij een overdosering heeft iemand te veel fentanyl binnengekregen.
In andere landen (zoals Amerika en Oost-Europa) is een overdosering van fentanyl een veel groter probleem dan in Nederland. Bijna alle fentanyl in Nederland komt namelijk van de dokter. Het medicijn bevat een dosis waarbij overdosering moeilijk is.
Het grootste risico voor mensen die fentanyl gebruiken van de dokter is de combinatie met andere medicijnen, alcohol of drugs. Slaap- en kalmeringsmiddelen (benzodiazepines), alcohol en verdovende drugs zoals GHB kunnen levensgevaarlijk zijn als iemand fentanyl gebruikt. Iemand kan door de combinatie stoppen met ademen en overlijden.
Ook is het gevaarlijk om grapefruit te eten of drinken tijdens het gebruik van fentanyl. De grapefruit zorgt ervoor dat je lichaam te veel van het medicijn in het bloed krijgt. Het medicijn kan dan anders werken. Hierdoor kunnen bijwerkingen sterker worden. Iemand kan in een extreem geval zelfs overlijden.
Fentanyl en verslaving
Iemand kan verslaafd raken aan fentanyl. Als iemand fentanyl een tijdje achter elkaar gebruikt heeft kan het moeilijk zijn om te stoppen. Het lichaam is gewend geraakt aan het binnenkrijgen van fentanyl.
Iemand die wil stoppen met het gebruiken van fentanyl kan dit het beste doen samen met zijn of haar arts. Zelf stoppen kan voor sommige mensen (levens)gevaarlijk zijn. Een arts kan helpen met het afbouwen van de medicijnen.
Als iemand stopt kunnen er klachten ontstaan. Dit worden ook wel ontwenningsverschijnselen genoemd.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Hartkloppingen
- Rillen
- Een onrustig gevoel
- Misselijkheid
- Niet goed kunnen slapen
- Bestaande pijn die erger wordt
- Trek naar het middel (‘craving’)
- Het gevoel hebben ziek te zijn, zoals bij de griep
Wetgeving
Fentanyl staat op Lijst 1 van de Opiumwet. Iemand mag daardoor fentanyl niet bezitten, verkopen of maken. Voor het medische gebruik van fentanyl is een uitzondering gemaakt. Dokters mogen het wel geven aan mensen die het nodig hebben. De mensen die het nodig hebben mogen fentanyl ook bezitten als zij een recept hebben.
Heb je klachten na het gebruik van Fentanyl? Neem dan contact op met je huisarts. Maak je je zorgen om het gebruik van iemand of je eigen gebruik? Neem dan gerust contact met ons op. Dat kan anoniem en via telefoon, chat of mail.
> Bekijk informatie en openingstijden van de Drugs Infolijn